👉 કબજિયાત શું છે ?
કબજિયાત એ પાચનતંત્ર સાથે સંકળાયેલ એક પ્રકારની સ્થિતિ છે, જે આંતરડાની ગતિમાં અવરોધ ઊભો કરે છે. અઠવાડિયામાં ત્રણ વખત કરતા ઓછા સમયમાં શૌચ માટે જવું તે કબજિયાત માનવામાં આવે છે. આ સમસ્યા કોઈપણ ઉંમરની વ્યક્તિને થઈ શકે છે. કેટલીકવાર તે થોડા સમય માટે હોય છે, કેટલીકવાર તે લાંબા સમય સુધી ટકી શકે છે. અહીં એક વાત સમજવી જરૂરી છે કે કબજિયાત રોગ નથી, પરંતુ અન્ય શારીરિક વિકારોનું લક્ષણ છે.
 |
| કબજિયાતનાં કારણો, લક્ષણો અને ઘરેલું ઉપાય |
👉 કબજિયાતનાં કારણો
- ઓછા ફાઈબરવાળો ખોરાક લેવો : ફળો, શાકભાજી અને અનાજમાં પૂરતા પ્રમાણમાં ફાઈબર જોવા મળે છે. દ્રાવ્ય અને અદ્રાવ્ય બે પ્રકારના હોય છે. બંને પેટ માટે ઉપયોગી છે. દ્રાવ્ય ફાઇબર પાણી સાથે જોડાયેલા જેલની રચના કરીને પાચનમાં વધારો કરે છે. ફાઇબરનો અભાવ આંતરડાની ગતી અટકાવીને કબજિયાતનું કારણ બને છે .
- પદાર્થોનું ઓછું સેવન: ફાઇબરને શ્રેષ્ઠ રીતે કાર્ય કરવા માટે પાણી અને અન્ય પ્રવાહીની જરૂર પડે છે. જેમ કે કુદરતી રીતે મીઠા ફળો, વનસ્પતિના રસ અને સૂપ વગેરે.
- દવાઓ: દવાઓનો ઉપયોગ રોગથી છૂટકારો મેળવવા માટે થાય છે, પરંતુ કેટલીક દવાઓ કબજિયાતનું કારણ પણ બની શકે છે.
- કસરતનો અભાવ
- માનસિક તાણ
- અપૂરતી ઊંઘ
👉 કબજિયાતનાં લક્ષણો -
- આંતરડામાં ખેંચાણનો અનુભવ.
- લાંબા સમય સુધી શૌચાલયમાં બેસવું.
- એવું લાગે છે કે શૌચક્રિયા પછી તમારું પેટ સાફ નથી થયું.
- પેટમાં ભારેપણું લાગે છે.
- પેટમાં કળતર અથવા દુખાવો.
- મોં માં દુખાવો
👉 કબજિયાત માટેના ઘરેલુ ઉપાય -
કબજિયાતને કેવી રીતે દૂર કરવી તે વિશે વધુ વિચારવાની જરૂર નથી. આના ઇલાજ માટે, કબજિયાતની સારવાર ઘરે કરી શકાય છે, જેના ઉપયોગથી કબજિયાત રોકી શકાય છે.
સામગ્રી:
2. એરંડા તેલ
- પાણીનો જગ
- એક થી બે લીંબુ
- મીઠું
- પાણીને સારી રીતે ઉકાળો અને તેને ઠંડુ થવા દો.
- જ્યારે પાણી થોડું નવશેકું થાય, તેમાં લીંબુ નાંખો.
- હવે એક જગ્યાએ બેસો અને બને ત્યાં સુધી પાણી પીવો.
- આ પછી, ખુલ્લા વિસ્તારમાં 15-20 મિનિટ ચાલવાનું શરૂ કરો.
- થોડી વારમાં તમારી આંતરડાની ક્રિયા ચાલુ થઈ જશે.
સવારે ઉઠ્યા પછી લીંબુનું સેવન કરવું ખૂબ ફાયદાકારક છે. સવારે ઉઠ્યા પછી, આંતરિક અવયવોની પેશીઓ શુષ્ક હોય છે અને પાણીની જરૂર પડે છે. લીંબુના શરબતનું સેવન કરવાથી શરીરમાંથી ઝેર નીકળી જાય છે અને કોષો જીવંત રહે છે. આ પ્રક્રિયા પાચનતંત્રને મજબૂત કરવા માટે કાર્ય કરે છે. મીઠું પાચન માટે જરૂરી માનવામાં આવે છે. તેમાં ક્લોરાઇડ હોય છે, જે શરીરમાં પ્રવાહીને સંતુલિત રાખવામાં મદદ કરે છે. તેથી, લીંબુ પાણીના સેવનથી પાચક શક્તિ સરળતાથી કાર્યરત થાય છે, જે કબજિયાતની સમસ્યા થવાનું જોખમ ઘણી હદ સુધી ઘટાડે છે.
સામગ્રી:
- એક ચમચી એરંડા તેલ
- અડધા લીંબુનો રસ
- પાણી નો ગ્લાસ
- એક ગ્લાસ પાણી.
- તેમાં લીંબુ અને એરંડા તેલ નાખો.
- આ પાણી સવારે ખાલી પેટ પીવો.
એરંડાનું તેલ કબજિયાત માટે સારું માનવમાં આવે છે. જ્યારે તે ખાલી પેટે લેવામાં આવે તો આ તેલ ચમત્કારિક અસર બતાવે છે. તેનાથી શૌચ દરમિયાન પેટ સંપૂર્ણપણે સ્વચ્છ થઈ શકે છે.
3. પપૈયા
સામગ્રી:
- એક વાટકી પપૈયા
- એક ગ્લાસ દૂધ
- મિક્સરમાં પપૈયાની વાટકી અને એક ગ્લાસ દૂધ ઉમેરીને મિશ્રણ કરો.
- હવે તેને એક ગ્લાસમાં ભરીને પીવો.
તે પેટને સાફ કરે છે. પપૈયા કબજિયાત માટેનો ઉપચાર માનવામાં આવે છે, જે ખોરાકને પચાવી શકે છે.
સામગ્રી:
- બેકિંગ સોડા એક ચમચી
- એક ગ્લાસ નવશેકું પાણી
- એક ગ્લાસ પાણીમાં એક ચમચી બેકિંગ સોડા ઉમેરો અને પીવો.
કબજિયાત માટેની દવા તરીકે બેકિંગ સોડા (સોડિયમ બાયકાર્બોનેટ) અસરકારક ઉપાય સાબિત થાય છે. સોડિયમ બાયકાર્બોનેટ એ એન્ટિ એસિડ તત્વ છે જેનો ઉપયોગ એસિડને કારણે છાતીમાં થતી બળતરા અને અપચાને દૂર કરવા માટે થાય છે. પાચન તંત્ર સાથે સંકળાયેલા આ ફાયદા કબજિયાતનું જોખમ ઘટાડી શકે છે. બેકિંગ સોડાનો ઉપયોગ કરતા પહેલા એકવાર ડોક્ટરની સલાહ લેવાની ખાતરી કરો, કારણ કે વધુ પડતું સેવન નુકસાનકારક પણ થઈ શકે છે.
5. મધ
સામગ્રી:
- એક ચમચી મધ
- અડધો લીંબુ
- એક ગ્લાસ નવશેકું પાણી
ઉપયોગ કરવાની રીત:
- નવશેકા પાણીમાં મધ અને લીંબુ મિક્સ કરો.
- પછી આ મિશ્રણ પીવો.
ફાયદા -
મધને કુદરતી અને ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે, વર્ષોથી તે દવા તરીકે વપરાય છે. આયુર્વેદમાં પણ મધના ફાયદા જણાવવામાં આવ્યા છે. તેમાં એન્ટીઑકિસડન્ટ, એન્ટિમાઇક્રોબાયલ અને એન્ટીઇંફેલેમેટરી ગુણધર્મો છે, જે કબજિયાતને રોકવા માટે ઉપયોગી સાબિત થાય છે.
સામગ્રી:
- બે ચમચી ત્રિફળા પાવડર
- એક ગ્લાસ નવશેકું પાણી
- ગરમ પાણીમાં ત્રિફળા પાવડર મિક્સ કરો.
- રાત્રે સૂતા પહેલા તેને પીવો.
- તેને પીધા પછી કંઈપણ ન ખાવું.
ત્રિફલા પાવડર આમળા, હરડે નામના ફળોના સમાન પ્રમાણમાં મિશ્રણ કરીને બનાવવામાં આવે છે. કબજિયાત મટાડવાની ખૂબ જ જૂની આયુર્વેદિક દવા છે. ત્રિફલા પેટને સાફ કરે છે અને પેટના ફૂલવા જેવા લક્ષણોથી રાહત આપે છે .
સામગ્રી:
- વિટામિન સી ટેબ્લેટ
- વિટામિન-બી કોમ્પ્લેક્સ કેપ્સ્યુલ
- એક ગ્લાસ પાણીમાં વિટામિન-સીની ગોળી ઉમેરો અને મિશ્રણ કરો.
- આ મિશ્રણ સાથે વિટામિન-બી કેપ્સ્યુલ્સ પણ લઈ શકાય છે.
વિટામિન સી નો ઉપયોગ કબજિયાતનાં લક્ષણો ઘટાડી શકે છે. કબજિયાત માટે દવા તરીકે વિટામિન સી નો ઉપયોગ કરવાથી અન્નનળી યોગ્ય રીતે કાર્ય કરી શકે છે . વિટામિન-સી શરીરમાંથી હાનિકારક ઝેર દૂર કરવામાં મદદ કરી શકે છે. આ ઉપરાંત વિટામિન-બી કેપ્સ્યુલ્સમાં બી -1, બી -5, બી -9 અને બી -12 જેવા તત્વો હોય છે, જે પેટને સાફ કરવામાં ઉપયોગી થાય છે.
સામગ્રી:
- બે કિવિ
- મીઠું
- કિવિની છાલ કાઢો અને તેના ટુકડા કરી લો.
- કીવી ફળમાં મીઠું ઉમેરો.
કીવી કબજિયાતની સારવાર કરવામાં મદદરૂપ થાય છે. એક સંશોધન મુજબ, કિવિનું સેવન કરવાથી આંતરડાની હિલચાલ અનુકૂળ બને છે .
સામગ્રી:
- સૂકા અંજીર
- અંજીરને રાત્રે પાણીમાં પલાળી રાખો.
- સવારે ખાલી પેટે અંજીર ખાઓ.
- તમે ઇચ્છો તો પેસ્ટ પણ બનાવી શકો છો.
અંજીરને કબજિયાતના દર્દીઓ માટે શ્રેષ્ઠ દવા માનવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત, અંજીર પેટ સફાઈનું કામ કરે છે. તેથી, અંજીરનું સેવન કબજિયાતની દવા તરીકે કરી શકાય છે.
સામગ્રી:
- એક સફરજન
- એક ગ્લાસ દૂધ
- સફરજનને બારીક કાપો (છાલ ઉતારવી નહીં).
- તેને મિક્સરમાં મૂકો અને દૂધ સાથે મિક્સ કરો.
- નાસ્તામાં આ મિશ્રણનો સમાવેશ કરો.
છાલની સાથે સફરજન ખાવાથી શરીરને પૂરતા ફાયબર મળે છે, જે કબજિયાત માટે ફાયદાકારક છે.
સામગ્રી:
- નારંગી(સંતરા)
- લીંબુ
- આ બધા ફળોનું નિયમિત સેવન કરો.
માન્યતા મુજબ ખાટા ફળો ખાવાથી કબજિયાત થાય છે, વૈજ્ઞાનિક અધ્યયન કહે છે કે પેક્ટીન નામનું કમ્પાઉન્ડ સાઇટ્રસ ફળોમાં જોવા મળે છે, જે કબજિયાતનો દેશી ઉપાય છે. અધ્યયન મુજબ પેક્ટીન કબજિયાતને નિયંત્રણમાં રાખવામાં મદદરુપ થાય છે.
સામગ્રી:
- કઠોળ
- છોલે ચણા
- સોયાબીન
- અન્ય કઠોળ
- ઉપર જણાવેલ એક કઠોળ દરરોજ ખાવામાં આવે અથવા લંચ અથવા ડિનરમાં લઈ શકાય છે.
કઠોળમાં ભરપૂર માત્રામાં ફાઇબર હોય છે, જેનાથી તે કબજિયાતને દૂર કરી શકે છે. છતાં કઠોળનું પ્રમાણ સંતુલિત માત્રામાં લેવું જોઈએ, કારણ કે વધારે ફાયબર લેવાથી ગેસ અને પેટનો દુખાવો થઈ શકે છે.
👉કબજિયાતમાં શું ખાવું અને શું ન ખાવું - કબજિયાત માટેનો આહાર
જો આહાર સંતુલિત હોય તો કોઈ પણ પ્રકારના રોગનું જોખમ રહેતું નથી. તેથી, તમે જે પણ ખાશો તે સ્વચ્છ અને આરોગ્યપ્રદ હોવું જોઈએ. ચાલો તમને જણાવીએ કે કબજિયાતને રોકવા માટે તમારા આહારમાં કઈ વસ્તુઓનો સમાવેશ કરવો જોઇએ.
- ફળ: જોકે ફળ ખાવાનું દરેક રીતે ફાયદાકારક છે, પરંતુ પપૈયા, સફરજન, કેળા અને દ્રાક્ષ એવા ફળ છે જે કબજિયાત માટે ફાયદાકારક છે. તેમાં ભરપૂર માત્રામાં ફાઇબર હોય છે, જે પેટને સાફ રાખવામા મદદ કરે છે. ડાયાબિટીસના દર્દીઓએ આ ફળો લેતા પહેલા એકવાર ડોક્ટરની સલાહ લેવી જ જોઇએ.
- સુકા ફળ: સુકા ફળ જેવા કે કિસમિસ, અખરોટ, અંજીર અને બદામ વધારે ફાઇબર ધરાવે છે. તેનું નિયમિત સેવન કરવાથી કબજિયાતથી બચી શકાય છે.
- મકાઈ: મકાઈ ફાઇબર અને કેલરીનો સ્રોત માનવામાં આવે છે. નાસ્તાની જેમ મકાઈ ખાવાથી કબજિયાત મટે છે.
- પ્રવાહી: જો તમે ઇચ્છતા હો કે કબજિયાતની સમસ્યા હંમેશા દૂર રહે, તો વધુને વધુ પ્રવાહીઓનું સેવન કરવું જોઈએ. દિવસ દરમિયાન ઓછામાં ઓછા આઠ-દસ ગ્લાસ પાણી પીવું આવશ્યક છે. આ સિવાય વિવિધ ફળો અને શાકભાજીનો રસ પી શકાય છે. આને લીધે, આંતરડાઓને ખોરાકને પચાવવામાં મુશ્કેલી થતી નથી અને શરીર હંમેશા હાઇડ્રેટેડ રહે છે.
👉કબજિયાત માટે હાનિકારક પદાર્થો
- તળેલા ખોરાક: ચીપ્સ અને તીખી-તળેલી વસ્તુઑ ખાવાથી પેટ બગડે છે અને કબજિયાતની ફરિયાદ રહે છે.
- ખાંડવાળા પીણા: કોલ્ડ ડ્રિંક્સ અથવા ખાંડની ચાસણી પેટને બગાડે છે.
- ચા-કોફી: જેમને કબજિયાત હોય છે, તેમણે ચા અને કોફી પણ ટાળવી જોઈએ.
- જંક ફૂડ: પાસ્તા, બર્ગર, પિઝા અથવા માઇક્રોવેવ આધારિત ખોરાક ટાળવો જોઈએ. જો પેટ સ્વસ્થ નથી, તો પછી ખોરાક પર ધ્યાન આપવાની જરૂર હોય છે.
- આલ્કોહોલ અને ધૂમ્રપાન: ધૂમ્રપાન કરવાથી પાચનતંત્ર બગડે છે. ધૂમ્રપાનની સીધી અસર નાના અને મોટા આંતરડા પર પડે છે, જે કબજિયાતનું કારણ બની શકે છે. આલ્કોહોલિક પીણાં પાચનતંત્રને નુકસાન પહોંચાડે છે. આના વધુ સેવનથી પેટ ખાલી થવામાં લાગેલો સમય વધી શકે છે.
શું આ ઘરેલું ઉપાય કબજિયાત મટાડી શકે છે ?
ચાલો હવે જાણીએ કે કયા યોગા કરવા જોઈએ, જેથી આ સમસ્યા ઓછી થઈ શકે.
એક અભ્યાસ અનુસાર, ફાઈબરથી ભરપૂર આહાર કબજિયાતનાં તીવ્ર લક્ષણોમાં સુધારો કરી શકે છે, પરંતુ માત્ર આહાર અને ઘરેલું ઉપાય તેનો સંપૂર્ણ ઇલાજ કરી શકતા નથી. જો ઉપરના ઘરેલું ઉપાયો અપનાવ્યા પછી પણ કબજિયાત લાંબો સમય હોય તો ડોક્ટરની સલાહ લેવી વધુ સારી છે. કબજિયાતની સારવાર માટે ડોકટરો દવાઓના ઉપયોગની સલાહ આપી શકે છે.
👉કબજિયાત માટે યોગ -
યોગાસન કરવાથી કબજિયાતથી પણ રાહત મળી શકે છે. ચાલો આપણે જાણીએ કે કયો યોગાસન કબજિયાત માટે યોગ્ય છે.મયુરાસન: જેમને કબજિયાત છે તેમના માટે મયુરાસન વધુ સારો વિકલ્પ છે. તે પાચનમાં મદદ કરે છે અને ગેસ, કબજિયાત અને પેટમાં દુખાવા જેવી સમસ્યાઓ દૂર કરે છે.
- અર્ધ મત્સ્યેન્દ્રસન: આ આસન કરવાથી કબજિયાતથી મુક્તિ મળે છે.
- હલાસન: તે કબજિયાત તેમજ મેદસ્વીતા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
- પવનમુક્તાસન: તે લીવરને મજબૂત બનાવે છે, પાચન શક્તિને સુધારે છે અને કબજિયાત, ગેસ અને એસિડિટીથી રાહત આપે છે.
- પૂર્ણતિતલી આસન: આ આસન પાચક સિસ્ટમ સુધારવા માટે સૌથી યોગ્ય અને સરળ છે.
નોંધ: શરૂઆતમાં, ટ્રેનરની દેખરેખ હેઠળ આ તમામ આસનો કરો. નીચે આપણે કબજિયાતને રોકવા માટે કેટલીક મહત્વપૂર્ણ ટીપ્સ આપી રહ્યા છીએ.
👉કબજિયાતથી નુકસાન - આડઅસર
કબજિયાતની અવગણનાથી કેટલીક ગંભીર સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. આ સમસ્યાઓમાં કબજિયાતને કારણે થતા રોગોનો સમાવેશ થાય છે.કબજિયાત હરસ તરફ દોરી જઇ શકે.
- કબજિયાત કારણે ખીલ પણ થઈ શકે.
- સતત કબજિયાત પુરુષોમાં કાયમની અતિશય ફૂલેલી (નસોનો રોગ) થઈ શકે છે. આ સમસ્યા પુરુષોના પ્રજનન ક્ષમતામાં ઘટાડો કરી શકે છે.
- જો લાંબો સમય કબજિયાતવાળા દર્દીઓને કેટલીક માનસિક વિકૃતિઓ પણ થઈ શકે છે, જેમાં ચિંતા, તાણ અને હતાશાનો સમાવેશ થાય છે .
👉કબજિયાત માટે નિવારણ ટિપ્સ
અહીં અમે કેટલીક ઉપયોગી વસ્તુઓ વિશે વાત કરી રહ્યા છીએ, જેનો નિયમિત સમાવેશ કરવાથી કબજિયાતની સમસ્યાથી બચી શકાય છે.
- શિસ્તબદ્ધ નિયમિત જીવન: સવારે નિયત સમયે ઉઠો અને રાત્રે નિશ્ચિત સમયે સૂઈ જાઓ. આ ઉપરાંત ત્રણ વખતના ખોરાકમાં ચાર કલાકનું અંતર રાખવું અને થોડું ખાવું. આ નિયમથી કબજિયાત ટાળી શકાય છે.મુસાફરી દરમિયાન, ફક્ત નિયમ પ્રમાણે જ ખાવ.
- ફાઇબરથી સમૃદ્ધ ખોરાક: તમારા આહારમાં ઓટ્સ, બ્રાઉન રાઇસ, ફળો અને શાકભાજીનો સમાવેશ કરો, જેથી તમને પૂરતો ફાઇબર મળે.
- નિયમિત કસરત: લાંબા સમય સુધી બેસી રહેવાથી પણ કબજિયાત થઇ શકે છે. તેથી, વ્યાયામ કરવા અથવા જીમમાં જવા માટે વ્યસ્ત જીવનને થોડો સમય આપો. જો રમતોમાં રુચિ હોય, તો કોઈ ક્રિકેટ, બેટમિંટન, ટેબલ ટેનિસ અને ફૂટબોલ રમી શકો છો. સાયકલિંગ અને સ્વિમિંગ પણ એક સારો વિકલ્પ છે.
- ટી: સવારે ઉઠતાંની સાથે જ ટીને બદલે પાણી પીવાની આદત બનાવો. સવારની ચા અથવા કોફી કરતાં ગરમ પાણી વધુ ફાયદાકારક છે.
તેમાં કોઈ શંકા નથી કે કબજિયાત એ ઘણા રોગોનું મૂળ છે અને આજકાલ મોટાભાગના લોકો તેનાથી પરેશાન છે. જો સમયસર તેનું નિયંત્રણ ન કરવામાં આવે તો તે આખા શરીરને ઘણું નુકસાન પહોંચાડે છે અને જીવન નિસ્તેજ દેખાઈ છે. તેથી, અહીં આપેલા ઘરેલું ઉપાયો અને સલાહને અનુસરીને આ રોગને રોકવાનો પ્રયાસ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે. સારું ખાવાનું અને શિસ્તબદ્ધ દિનચર્યાઓનું પાલન કરો. તમે કેવી રીતે કબજિયાતની સમસ્યાથી બચી શકો છો તેના સંબંધમાં તમે આ બ્લોગ પરના અન્ય લેખો પણ વાંચી શકો છો.
Tags
ઘરેલુ-ઉપચાર